Τοῦ κ. Παν. Δ. Παπαδημητρίου
3ον- Τελευταῖον
Δυστυχῶς ὅμως ὁ Φουντούλης δὲν ἔμεινε μόνον ἐκεῖ, ἀλλὰ στὴν ἴδια ἀπορία #334 συνέχισε μὲ τὴν πλάνη ὅτι τάχα «στὴν ἀρχαία ἐποχὴ καὶ οἱ Εὐχὲς τῆς Θείας Λειτουργίας ἐλέγοντο ἀπὸ τὸν Ἱερέα βλέποντα πρὸς δυσμάς, πρὸς τὸν λαό, ἀπὸ τὸ πίσω μέρος τῆς ἁγίας τραπέζης», χωρὶς νὰ προσκομίσει ἔστω μία ἁγιοπατερικὴ ἀναφορά!
Τὸν Ἅγιο Ἰουστῖνο τὸν Φιλόσοφο, τὸν Μ. Βασίλειο, τὶς Ἀποστολικὲς Διαταγές, τὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους, καὶ τὶς τόσες ἀναφορές, φαίνεται δὲν τὰ ἔλαβε ὑπ’ ὅψιν!
Αὐτὸ τὸ σφάλμα τοῦ Φουντούλη καταρρίφθηκε νωρίτερα. Ποτὲ δὲν ἦταν αὐτὴ ἡ Παράδοσις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὅπως λέει ὁ Φουντούλης, οὔτε ἀκόμη στοὺς Παπικούς, βλ. ὑποσ. 31, 32!
Καὶ στὴν λεγομένη Λειτουργία τοῦ Ἰακώβου, ποὺ εἶναι μᾶλλον τοῦ τέλους τοῦ 4ου μὲ ἀρχὲς τοῦ 5ου αἰ. μ.Χ. (ποὺ τὴν εἶχε ὁλοκληρωτικῶς καταργήσει ἡ Ἐκκλησία μας ἀπὸ τὰ ἀρχαῖα χρόνια, καὶ ἡ ὁποία εἶναι ἀπαράδοτη Λειτουργία, εἶναι Ἀντικουαριανισμός#[40]), καὶ οἱ ἀπαράδοτες Λειτουργίες Ἰακώβου ποὺ τελοῦνται, ἐδὼ καὶ ἕνα αἰῶνα+, εἶναι «Λειτουργικοὶ αὐτοσχεδιασμοί»,#[41] καὶ ἐκεῖ κανονικὰ ὁ ἱερεὺς πρὸς Ἀνατολὰς πρέπει νὰ ἐπεύχεται.
Καὶ πάλι ἀπὸ τὴν ἴδια συλλογικὴ ἐπιστημονικὴ συνεργασία ἐκδόσεως τῆς Ἱ.Μ.Μ. Βατοπαιδίου (ὑποσ. 41) ἔχουμε τὶς ἑξῆς ἐρωτο-ἀπαντήσεις:
«Ἔχουμε ἀποδείξεις ὅτι πράγματι τελεῖται [ἡ Λειτουργία τοῦ Ἰακώβου] στὴν ἁγία Τράπεζα στὸ ἱερὸ Βῆμα;
[Ἀπάντησις:] Δὲν χρειάζονται ἀποδείξεις. Ἡ σύγχρονη πράξη καὶ ὅλη ἡ ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας μας αὐτὸ ἀποδεικνύουν. Μᾶλλον ὅσοι θέτουν τράπεζες στὴν μέση τοῦ ναοῦ, παρούσης τῆς ἁγίας Τραπέζης, ἐκεῖνοι πρέπει νὰ ἀποδείξουν ποῦ στηρίζουν τὴν πρακτική τους».#[43] Πρβλ. ὑποσ. 16, 8.
«Οἱ ἱερεῖς καὶ οἱ διάκονοι δὲν πρέπει νὰ βλέπουν πρὸς τὸν λαό;
[Ἀπάντησις:] Ὄχι. Τὸ κατὰ ἀνατολὰς τετράφθαι κατὰ τὴν προσευχὴν εἶναι παράδοση ἀποστολική».#[44] Πρβλ. ὑποσ. 16.
Ἡ ἐν λόγῳ ἐργασία τῆς Ἱ.Μ.Μ. Βατοπαιδίου εἶναι συλλογικὴ μεταξὺ τῶν Τμημάτων Θεολογίας τῶν Πανεπιστημίων ΑΠΘ καί ΕΚΠΑ, μὲ προλεγόμενα ἀπὸ τοὺς λειτουργιολόγους Καθηγητὲς Παναγιώτη Ἰ. Σκαλτσῆ, καὶ Γεώργιο Ν. Φίλια.
Ἔτσι λοιπόν, ὁ μοντερνισμὸς νὰ λέγονται οἱ Εὐχὲς τῆς Γονυκλισίας, καὶ ἄλλες, πρὸς τὴν δύση, ὅπως συμβαίνει τὰ τελευταῖα χρόνια στὴν Ἑλλάδα,#[45] εἶναι ἐκκοσμίκευση, εἶναι ἐκ λατινογενοῦς ἔθους,#[46] συνεπικουρούμενον ἀπὸ τὰ ἐπίσημα Ἱερατικὰ τοῦ 1962, 1977, 1987…
Εἶναι τεράστιο θέμα καὶ ἔχει σημασία μεγάλη τὸ ποῦ εἶναι στραμμένος ὁ Ἱερεύς, ὅταν ἐπεύχεται τὶς Εὐχές, καὶ κατὰ τὴν ἀρχαιοτάτη Ἀποστολική καὶ Ἱεροκανονικὴ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι πάντοτε στραμμένος πρός τήν Ἀνατολή, ὅπως καὶ ὁ προσευχόμενος Λαός.
Αὐτὴν τὴν Παράδοση πρέπει νὰ τηρεῖ ὁλόκληρος ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία.
Εἶναι τεράστιο θέμα ἐπίσης, πέραν τῆς Ἱεροκανονικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας μας, ἐπειδή ἂν προσευχηθεῖ ὁ Ἱερεὺς πρὸς τὸν Λαό, μὲ πρόσωπο δηλ. πρὸς τὸν Λαό, ἀλλοιώνεται 180 μοῖρες (ἀντιστρέφεται δηλαδή) ὁλόκληρος ὁ χαρακτήρας τῆς Θείας Λατρείας καὶ τῆς Θείας Λειτουργίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας,#[47] ἀπὸ Προσευχητικὸς#[48] καὶ Δοξολογικός, σὲ θεατρικόν, «κατὰ τὰ θέατρα ποὺ ἔστησαν ἐμπρὸς εἰς τὰ ἀλτάρια οἱ φραγκο-παπάδες τῆς Δύσεως» (βλ. ὑποσ. 33, 34).
Οὔτε ὁ Ἱερεὺς πραγματικὰ προσεύχεται, ἀλλὰ οὔτε καὶ τὸν Λαὸ ἀφήνει νὰ προσευχηθεῖ, ὅταν στρέφεται πρὸς τὸν Λαό.33 Τί, στόν Ἱερέα θὰ προσευχηθεῖ ὁ Λαός; Ἢ στὸν Λαὸ θὰ προσευχηθεῖ ὁ Ἱερεύς; Αὐτὰ εἶναι ἁπλὰ πράγματα.
Αὐτὸ εἶναι Κληρικαλισμὸς ὅμοιος πρὸς τὸν ὁποῖον οὐδέποτε φαίνεται νὰ ὑπῆρξε στὸ παρελθὸν τῆς Ἐκκλησίας μας.#[49]
Δὲν εἶναι αὐτὸ ἁπλῶς θέμα τυπικῆς διατάξεως. Εἶναι σοβαρὸ θέμα αὐτοῦ τοῦ ἴδιου τοῦ χαρακτῆρος τῆς Θείας Λατρείας καὶ τῆς Θείας Λειτουργίας, γιὰ αὐτὸ δώσανε τόση μεγάλη σημασία οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι καὶ ὅλοι οἱ Ἅγιοι Πατέρες καὶ ἡ Ἱερὰ Παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας μας στὴν κατ’ ἀνατολὰς προσευχή. Ἄρα, ἔχει σημασία μεγάλη τὸ ποῦ εἶναι στραμμένος ὁ Ἱερεύς, ὅταν ἐπεύχεται τὶς Εὐχές!
Ὁ ποιήσας (γράψας) τὰς Εὐχὰς τῆς Γονυκλισίας Μέγας Βασίλειος (καὶ οἱ Οἰκουμενικὲς Σύνοδοι τὸ κατοχύρωσαν) εἶπε: «Πάντες μὲν ὁρῶμεν κατ’ ἀνατολὰς ἐπὶ τῶν προσευχῶν». Τί περισσότερο ἀπὸ αὐτὸ χρειάζεται ἕνας Ὀρθόδοξος Κληρικός, γιὰ νὰ πεισθεῖ νὰ κάνει ὑπακοή στὴν Ἁγιοπατερικὴ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας;
Ἔτσι εἴδαμε ὅτι ὁ Ὀρθόδοξος Ἱερεύς ἀνέκαθεν, κατὰ τὸ Ἀποστολικὸ ἔθος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἐπεύχεται, ποιεῖ τήν Ἀνάγνωση τῶν Εὐχῶν, πρὸς Ἀνατολάς· Εὐχές Γονυκλισίας Πεντηκοστῆς, Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, Θείας Λειτουργίας, Μνημοσύνου, Ἀρτοκλασίας, κ.λπ.
Σημειωθήτω ὅμως ὅτι πολλοὶ Ἱεράρχες καὶ Κληρικοί, ἔχουν (εἶχαν) παρασυρθεῖ ἀπὸ τοὺς Λειτουργικούς τάχα Ἀναγεννητές, στὰ παραπάνω θέματα, ἐδῶ καί δεκαετίες, εἴτε ἐν τῷ πρωΐμῳ ἐνθουσιασμῷ τους, εἴτε μεθοδικά, εἴτε ἐν ἀγνοίᾳ τους καλῇ τῇ πίστει.
Ὄχι μόνον Κληρικοὶ Ἐνοριῶν, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ μεγάλα Μοναστήρια, Γέροντες ἔχουν μπερδευτεῖ (χρόνια τώρα) ἀπὸ τὶς ἁγιοπατερικῶς ἀστήρικτες καὶ προσωπικὲς θέσεις τοῦ Φουντούλη στό #334, καὶ τὰ «ἔθη» τῆς Λειτουργικῆς ἀναγέννησης, καὶ βλέπει κανεὶς στὸ διαδίκτυο σεβάσμιο Ἁγιορείτη γέροντα, παλαιότερα νὰ ἐπεύχεται τὶς Εὐχὲς πρὸς τὴν δύση, τὸν Λαό (τοὺς Μοναχούς), καὶ πρόσφατα κατ’ ἀνατολάς.
Δυστυχῶς γιὰ τὴν ζῶσα (Λειτουργική) Ἱερά Παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας, ἕνας νεωτερισμός μεταδίδεται ἀστραπιαῖα μὲ τὸ μάτι ἢ μὲ τὸ αὐτί, χωρὶς κἂν ἐρώτησιν ἢ ἀνάγκην ἀποδείξεως, καὶ κατόπιν γίνεται πρᾶξις.#[50]
Ἡ ζῶσα καὶ παραδοθεῖσα ὅμως Ἱερά Παράδοσις ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριά, χρειάζεται χρόνια πολλὰ#[51] καὶ πολλές ἀποδείξεις καὶ κόπους, γιὰ νὰ ὑποστηριχθεῖ, καὶ ἀδιάκριτον ὑπακοή, γιὰ νὰ τηρηθεῖ!
Λέει ὁ Ἅγιος Συμεών Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (+1429) ὅτι εἶναι κακὸ νὰ καταντήσει ἔθος ἡ ἀταξία: «εἰς νομὴν ἦλθε πονηροτάτην, ὡς καὶ εἰς ἔθος τὴν ἀταξίαν προβῆναι».#[52] Καὶ συνεχίζει παραινῶντας τοὺς Ἱερεῖς: «Ὑπερμάχει οὖν τῶν ἱερῶν τάξεων, ἵνα μισθοὺς πολλαπλοῦς κομίσῃ παρὰ Θεοῦ, ὡς ἀγαπῶν εὐπρέπειαν οἴκου Κυρίου, καὶ τὴν ἱερὰν τηρῶν τάξιν».
Αὐτὸ ἔγινε καὶ ἐδῶ. Ἡ στρατηγικὴ (σκόπιμη) ἀταξία τοῦ Ἱερατικοῦ τοῦ 1962, καὶ τοῦ 1987 κατήντησε ἔθος. Ὅπως ὅμως ἦλθε ἔτσι καὶ νὰ φύγει τὸ λατινογενὲς ἔθος εἰς χαρὰν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας!
Εἰς μίαν Ἁγίαν Καθολικὴν καὶ Ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν, λέγομεν εἰς τὸ Πιστεύω. Καὶ μερικοὶ λένε: Ἅγιοι Ἀπόστολοι, καὶ Ἅγιοι Πατέρες, καθῆστε στὴν ἄκρη ἐσεῖς, ἐμεῖς οἱ Μοντερνιστές κανονίζουμε πλέον, καὶ ἐκμηδενίζουμε κατὰ τὸ δοκοῦν τὴν ἄγραφη Ἱερὰ Ἀποστολικὴ Παράδοσή σας (καίτοι μᾶς προειδοποίησε ὁ Μέγας Βασίλειος), καὶ τὴν κατ’ ἀνατολὰς ἀνάγνωση τῶν Εὐχῶν καὶ προσευχὴ στὴν Ἐκκλησία, καὶ τὸ ὀρθίως προσεύχεσθαι τὶς Κυριακές, ἀλλὰ καὶ τὸν Σταυρὸν δὲν θέλουμε νὰ τὸν βλέπουμε μπροστὰ στὴν Ἁγία Τράπεζα, ἐπειδὴ ἐξαιτίας του δὲν μᾶς βλέπει ὁ κόσμος στὸ μοντέρνο λατινογενὲς Σύνθρονον.22
Γιὰ τὸ τέλος τοῦ ἄρθρου κρατήσαμε τὸν μακαριστὸ γέροντα Δοσίθεο τῆς Ἱ.Μ. Παναγίας Τατάρνης ποὺ ὑπομνηματίζων τό «ὁ Ἱερεὺς τὴν Εὐχὴν ταύτην ἀπὸ τοῦ Βήματος»#[53] λέγει τό 2010 (πρβλ. ἑρμηνεία Φουντούλη #33439):
«[Ὁ Ἱερεὺς λέγει τὰς Εὐχὰς] Ὁρῶν κατ’ ἀνατολὰς καὶ οὐχὶ ἔξω τοῦ Βήματος καὶ ὁρῶν πρὸς δυσμὰς ὡς κακῶς ποιοῦσιν Ἱερεῖς πολλοὶ (δὲν εἶπε ὅλοι!) ἐν τοῖς καθ’ ἡμᾶς χρόνοις. Αἱ Εὐχαὶ ἀπευθύνονται πρὸς τὸν ἐπουράνιον Πατέρα καὶ προσευχόμενοι στρεφόμεθα κατ’ ἀνατολάς. Τὸ γὰρ κατ’ ἀνατολὰς τετράφθαι κατὰ τὴν προσευχὴν ἐξ ἀποστολικῆς ἔχομεν παραδόσεως (ὅρα Μ. Βασιλείου, Περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, Κεφ. κζʹ)».
Εἶναι ἀπορίας ἄξιον πῶς γιὰ τοὺς μοντερνιστὲς εἶναι πιὸ εὔκολο νὰ ἐφευρίσκουν θεωρίες λατινογενῶν θεωριῶν καὶ νὰ λένε λόγια… λόγια… (μαζὶ μὲ ταμπέλες, ἀπειλές, ἐκφοβισμούς σὲ πιστοὺς ἀκόμη καὶ γιὰ ἐπιστημονικὰ τεκμηριωμένα ἄρθρα), γιὰ νὰ ὑποστηρίξουν τοὺς καθ’ ὅλα ἀστήρικτους στὴν Ἱερὰ Παράδοση λατινογενεῖς μοντερνισμούς τους (στοὺς ὁποίους ἀκόμη ὑπάρχουν καὶ Δυτικοί ποὺ ἀντιστέκονται), παρὰ νὰ κάνουν ὑπακοὴ στοὺς Ἁγίους Πατέρες καὶ νὰ ἐγκολπωθοῦν καὶ νὰ ἀγαπήσουν τὴν ἁγιοπατερικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἱερὰ Παράδοση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας.
Ὁ Φουντούλης πρὸς τιμήν του, τό 2002, λέει γιὰ τὴν γονυκλισία τὴν Κυριακή, τὸ ὁποῖον φυσικὰ γενικεύεται καὶ στὸ θέμα μας, ἄσχετα ἐὰν δὲν τὸ τηροῦσε πάντοτε μᾶλλον λόγῳ προκαταλήψεων ἀπὸ τὶς σπουδές του, κτλ.:
«δὲν μποροῦμε ὅμως νὰ διδάσκουμε ὅ,τι δὲν εἶναι σύμφωνο πρὸς τὴν ὀρθόδοξή μας παράδοση, τὴν πατερικὴ διδασκαλία καὶ τὴν ἀπ’ αἰώνων τάξη τῆς Ἐκκλησίας»!#[54]
Μήπως στέλνοντας τὰ παιδιά μας νὰ σπουδάσουν …«θεολογία», καί …«λειτουργική» στὰ Ποντιφικικὰ Ἰνστιτοῦτα στὴν Ῥώμη μὲ «δωρεὰν» ὑποτροφίες, μετὰ τὶς πληρώνουμε μὲ τόκο στὴν Ἱερὰ Παράδοση (καὶ στὴν Λειτουργική καὶ Τυπική τάξιν) τῆς Ἐκκλησίας μας;
Ἐπὶ τῆς Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου καὶ Βασιλείου τοῦ Μεγάλου καθέδρας ἐκάθισαν οἱ (μετα-) λειτουργικοὶ τάχα ἀναγεννητές…
… στοὺς ὁποίους εὔχομαι νὰ ἀγαπήσουν σὺν Θεῷ τὴν ἀποστολική, ἁγιοπατερικὴ καὶ ἱεροκανονικὴ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, καὶ νὰ μείνουν μακρυὰ ἀπὸ ἀντικουαριανισμούς καὶ νεωτερισμούς.
Τὸ δὲ ἔθος, παρ’ ὧν εἴληφεν ἡ Ἐκκλησία τὸ εὔχεσθαι, παρὰ τούτων εἴληφε καὶ τὸ ποῦ εὔχεσθαι [=κατ’ Ἀνατολάς], τοῦτο δὲ παρὰ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων», Ἅγιος Ἰουστῖνος ὁ Φιλόσοφος (100–165 μ.Χ.)
Σημειώσεις:
#[39] Ἰωάννου Μ. Φουντούλη, Ἀπαντήσεις εἰς Λειτουργικὰς ἀπορίας, γʹ τόμος, ἔκδ. γʹ, Ἀποστολικὴ Διακονία 2002 (1982), σσ. 80-81.#[40] Αὐθεντική Λειτουργική Παράδοση ἢ Ἀντικουαριανισμός (Antiquarianism);, ὅ.π.. #[41] Ἱ.Μ.Μ. Βατοπαιδίου, Ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἰακώβου,…, τ. Ἑρμηνευτικόν, 2023, σ. 45. #[42] Dumbarton Oaks Collection, BZ.1924.5. #[43] Ἱ.Μ.Μ. Βατοπαιδίου, Ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἰακώβου,…, τ. Ἑρμηνευτικόν, σ. 36. #[44] Ἱ.Μ.Μ. Βατοπαιδίου, Ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἰακώβου,…, τ. Ἑρμηνευτικόν, σ. 36. #[45] Στὴν Ῥωσσία ἐπίσης διαβάζονται ἀπὸ τὴν Ὡραία Πύλη πρός τήν δύση, ἀλλὰ δυστυχῶς καὶ αὐτοὶ ἐπηρεαστήκανε (νωρίτερα ἀπὸ ἐμᾶς) ἀπὸ τὶς φωνὲς τῆς Δύσεως. Βλ. Μητρ. Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Πατερική καὶ Σχολαστική Θεολογία καί τό περιβάλλον τους – μέ βάση τίς προφορικές παραδόσεις τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, Ἱ.Μ. Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), βʹ ἔκδ. 2024 (αʹ 2021), σσ. 401-456. — Βλέπε ἐπίσης Ἰω. Φουντούλη: «Κατὰ τὴν ἐποχὴ τοῦ Μεγάλου Πέτρου, χάρη στὶς προσπάθειες τοῦ πολυπράγμονος αὐτοῦ ἡγεμόνος νὰ ἐξευρωπαΐσει τὴ ρωσικὴ παράδοση, εἰσχώρησαν στὴ ρωσικὴ ὀρθόδοξη λατρεία περιφερειακά ρωμαιοκαθολικὰ στοιχεῖα», Ἰωάννου Μ. Φουντούλη, Ἀπαντήσεις εἰς Λειτουργικὰς ἀπορίας, εʹ τόμος, ἔκδ. αʹ, Ἀποστολικὴ Διακονία 2003, σ. 172. #[46] Ἀπὸ τὰ ἀπόνερα τῆς Βʹ Βατικάνειας Συνόδου τῶν Λατίνων (1962-1965), ποὺ ἀκόμα δὲν λένε νὰ κοπάσουν! #[47] Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Ἱερώνυμος Βʹ, «Ἡ Λατρεία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἀποτελεῖ τὸ κέντρο ζωῆς τῶν πιστῶν. Τὸ ἦθος καὶ ὁ χαρακτήρας της πηγάζουν ἀπὸ τὴν δογματικὴ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας», μήνυμα στὸ Συνέδριο «Τὸ ἦθος καὶ ὁ χαρακτήρας τῆς λατρείας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», 6/6/2023. #[48] «Γέγραπται, ὁ οἶκός μου οἶκος προσευχῆς κληθήσεται» (Ματθ. καʹ 13). #[49] Δι’ αὐτῆς τῆς μοντερνιστικῆς λατινογενοῦς στάσεως τοῦ ἱερέως, «ὁ λαὸς εἶναι ὑποχρεωμένος νὰ βλέπῃ, νὰ παρακολουθῇ ὅλες τὶς κινήσεις, τὶς ἐκφράσεις, τὶς ἀντιδράσεις, τὶς προσωπικὲς αὐτόματες ἐκδηλώσεις τοῦ Ἱερέως, ὁ ὁποῖος ἵσταται πλέον ἐνώπιον ὅλων διὰ τοῦ προσωπικοῦ αὐτοῦ ὕφους, τῆς ἀτομικῆς του ἱκανότητος, τῆς προσωπικῆς του «γοητείας» καὶ τῶν ἐν γένει ἰδιαιτέρων αὐτοῦ προσόντων. Καλεῖται λοιπὸν νὰ ἀναπτύξῃ τὴν δημαγωγικήν του ἱκανότητα καὶ ὄχι τὸ χριστοκεντρικὸν ἦθος του, νὰ εἶναι εὐπαρουσίαστος, ἄψογος εἰς τὶς κινήσεις του καί πρωτίστως νὰ γνωρίζῃ τὶς ἀπαιτήσεις τῶν καλῶν τρόπων συμπεριφορᾶς, διότι πλέον τά βλέμματα ὅλων εἶναι ἐστραμμένα πρὸς αὐτόν. Ὁ Χριστός, ὀλίγον κατ’ ὀλίγον, καθίσταται ἀπὼν ἐκ τῆς σκηνῆς». Βλ. ὑποσ. 33. #[50] Γιὰ παράδειγμα τὰ 3 Ἀμήν (Ἀμήν, ἀμήν, ἀμήν) τῆς Ἀναφορᾶς, ποὺ τὰ Ἱερατικὰ λένε ὅτι εἶναι τοῦ Διακόνου (ποὺ ἔχει Ἱερωσύνη, τόν αʹ βαθμό). Παλαιότερα ἦσαν μόνον τοῦ Ἱερέως. Καὶ πιὸ παλαιὰ δὲν ὑπῆρχαν ἐκεῖ Ἀμήν. Ἀφοῦ τὰ Ἱερατικὰ γράφουν ὅτι εἶναι τοῦ Διακόνου, πῶς λοιπὸν Κληρικοὶ στὶς ἡμέρες μας κάνουν τὰ ἀντίθετα, καὶ δασκαλεύουν τοὺς Ψάλτες νὰ ἀλλάξουν τὴν Παράδοσιν καὶ νὰ σωπαίνουν, γιὰ νὰ λέει ὁ Ψάλτης ἢ ὁ Λαὸς (σὰν νὰ εἶναι Προτεστάντες) τὰ Ἀμήν τοῦ Διακόνου, καὶ ἐξαπλώνεται ταχύτατα αὐτὸς ὁ νεωτερισμός; Φεῦ, πόσο εὔκολα μεταδίδεται καὶ ἐγκολπώνεται ὁ νεωτερισμός, καὶ πόσο δύσκολη εἶναι ἡ διατήρησις τῆς Παραδόσεως! Βλ. Οἱ Λατινογενεῖς Νεωτερισμοί…, ὅ.π. σ. 11, ὑποσ. 57. #[51] Βλ. τὴν Εἰκονομαχία, πόσα χρόνια (100+) πῆρε γιὰ νὰ στηριχθεῖ καὶ νὰ ἐπανέλθει ἡ Ἱερὰ Παράδοσις τῶν Εἰκόνων, καὶ ὄχι μόνο τῶν Εἰκόνων, ἀφοῦ ἦταν παναίρεσις, «Προτεσταντισμὸς» πρὸ τοῦ Προτεσταντισμοῦ. Καὶ ὁ Προτεσταντισμὸς ποὺ ξεκίνησε ἀπὸ τὸν Λούθηρο, εἶναι κατεγνωσμένη αἵρεσις ἤδη ἀπὸ τὴν Ζʹ Οἰκουμενικὴν Σύνοδον! #[52] [PG 155, 680]. #[53] Τυπικόν τοῦ Ὁσίου καί Θεοφόρου Πατρός ἡμῶν Σάββα τοῦ Ἡγιασμένου, ἔκδοσις Ἱ. Σταυροπηγιακῆς Μονῆς Παναγίας Τατάρνης, 2010, κεφ. ΝΕʹ (Πεντηκοστάριον), σσ. 460, 462. #[54] Ἰωάννου Μ. Φουντούλη, Τελετουργικά Θέματα, Ἀποστ. Διακονία, 2002, σ. 293. #[55] analogion.gr #[56] independent.academia.edu
Ὁ Ἱερεύς ἀνέκαθεν ἐποίει τήν Ἀνάγνωσιν τῶν Εὐχῶν πρὸς Ἀνατολάς – 1ον – 2ον
