[ad_1]
Οι Νομικές Εκφάνσεις του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου Πρέπει να Υπερισχύουν Έναντι των Γεωπολιτικών Σκοπιμοτήτων
Του Δημητρίου Δρόσου*
Ο γράφων ήτο από τους πρώτους αρθρογράφους, ο οποίος συνετάχθη υπέρ του δικαιώματος του Ισραήλ στη νόμιμη και εντός συντεταγμένων θεσμικών πλαισίων, αυτοάμυνα, καταδικάζοντας την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου της Hamas.
Η γραμμή της Ελληνικής Κυβέρνησης για πολιτική στήριξη στο Ισραήλ κατά της επίθεσης που υπέστη, όντως ήτο σαφής. Αυτή έγινε τόσο στο πλαίσιο των διμερών συνθηκών, όσο και στην εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου (ΔΔ) που αταλάντευτα υποστηρίζει η Ελλάδα.
Ωστόσο αυτή η στήριξη προς το Ισραήλ, πρέπει να ισχύει όσο το Ισραήλ ήταν το θύμα της επίθεσης και υπό την προϋπόθεση ότι ένας κρατικός δρώντας, όπως είναι το Ισραήλ εφήρμοζε τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου (ΔΔ) αλλά και του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου (ΔΑΔ).
Η εφαρμογή του ΔΔ, αποτελεί προμετωπίδα της εθνικής εξωτερικής πολιτικής, η επίσημη Ελλάδα για αυτό άλλωστε συνετάχθη, με την Ουκρανία και καταδίκασε βομβαρδισμούς πόλεων, αμάχων εντός του αστικού ιστού, την αποστέρηση της ενέργειας ένεκα του βομβαρδισμού των ενεργειακών Ουκρανικών εγκαταστάσεων από τη Ρώσικη πλευρά κ.α.
Όσον αφορά στις εθνικές διαστάσεις του θέματος στη Μ. Ανατολή, επίσης η Ελλάδα, συνετάχθη ευκρινώς υπέρ του ελευθέρου κόσμου και των ανθρωπιστικών αξιών και σε βάρος ανελεύθερων και αυταρχικών καθεστώτων που υποστηρίζουν τρομοκρατικές πράξεις. Όμως ένα τέτοιο αυταρχικό καθεστώς, είναι αυτό, της Τουρκίας. Με το οποίο καθεστώς όλως παραδόξως συνεχίζουμε τις διαπραγματεύσεις (καθ’ υπόδειξη ποίου, ή για ποιο λόγο άραγε;).
Έκτοτε όμως έγιναν πολλά. Το Ισραήλ, το οποίο είναι ένας εκ των κρατικών δρώντων της περιοχής και όχι μία οργάνωση, όπως είναι η Hamas, οφείλει και πρέπει να επιδείξει αυτοσυγκράτηση στα όρια της νόμιμης αυτοάμυνας και χωρίς να παραβιάζει τις αρχές του ΔΑΔ. Οι όποιες αντιδράσεις του πρέπει να σταθμίζονται με το γνώμονα του ΔΑΔ και του δικαίου του πολέμου. Σε καμία περίπτωση τα μέτρα που λαμβάνει ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΑΝΑΛΟΓΑ. Η υιοθέτηση τέτοιων ασύμμετρων αντιποίνων είναι βέβαιο, ότι θα εξεγείρει τα Αραβικά έθνη (ανεξαρτήτως του φιλοδυτικού ή όχι προσανατολισμού τους), αλλά και το σύνολο του μουσουλμανικού κόσμου. Επίσης το Ισραήλ ως έχων αρχικά τη συμπάθεια για την επίθεση που δέχθηκε, εντός ευρέων πληθυσμιακών μαζών της Δύσης, αυτή γρήγορα θα εξατμισθεί καθώς από θύμα θα καταστεί θύτης. Ο σκοπός του Ισραήλ έπρεπε να είναι αμιγώς στρατιωτικός και ουδόλως να επηρεάσει τον άμαχο πληθυσμό της Παλαιστίνης. Δυστυχώς αυτό δεν συμβαίνει.
Γεωπολιτικά, η Ελλάδα έχει συνάψει αντίστοιχες συμφωνίες όπως με αυτή του Ισραήλ και με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και την Αίγυπτο. Άρα όση αξία έχουν οι διμερείς συμφωνίες με το Ισραήλ, άλλη τόση αξία έχουν και με τα ΗΑΕ και την Αίγυπτο. Επίσης όχι στον ίδιο βαθμό, αλλά σε σημαντικό βαθμό, υπάρχουν και συμφωνίες με τη Σαουδική Αραβία. Πέραν αυτού η Ελλάδα ανέκαθεν είχε άριστες σχέσεις με το Αραβικό στοιχείο, σε διάφορα είπεδα (πολιτικό, αμυντικό, πολιτισμικό, οικονομικό, κλπ). Η συνέχιση αυτών των σχέσων με τους Άραβες πρέπει να διαφυλαχθεί ως κόρη οφθαλμού.
Ουδέποτε τζιχαντιστικές ή ισλαμιστικές οργανώσεις (μέχρι σήμερα 20/10/23) έκαναν επιθέσεις εναντίον Ελλήνων, εν αντιθέσει με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έχει και αυτό τη σημειολογία του. Στη Μέση Ανατολή και στην Αίγυπτο, υπάρχουν τα ελληνοορθόδοξα πατριαρχεία, υπάρχουν συμπαγείς ομάδες Αράβων με ελληονοορθόδοξη θρησκευτική συνείδηση, υπάρχουν Μονές, η Αγιοταφική αδελφότητα και γενικά ο Ελληνισμός ανέκαθεν είχε ισχυρή παρουσία αλλά και δρούσε ως ήρεμη δύναμη ειρήνης και γεφυροποιού των διαφορών μεταξύ Εβραίων και Αραβικού πληθυσμού. Η Ελλάδα οφείλει να πράξει το ίδιο. Να διαβουλευτεί με τους συμμάχους Άραβες (Αίγυπτο, ΗΑΕ, Σαουδική Αραβία) και να δράσει ως ειρηνευτικός καταλύτης μεταξύ των αντιμαχομένων πλευρών και όχι να συνταχθεί μονομερώς με μία πλευρά, όταν ειδικότερα δε αυτή η πλευρά αρχίζει να χάνει το δίκαιό της και να καθίσταται σταδιακά θύτης και παραβάτης του ΔΑΔ. Ο ρόλος του ειρηνοποιού και γεφυροποιού, αξίζει στην Ελλάδα και όχι στην αυταρχική Τουρκία που στήριξε ανεπιφύλακτα εξ’ αρχής τη Hamas και αυτοπροτείνεται τώρα ως διαμεσολαβητής στην απελευθέρωση των ομήρων.
Τι ισχύει στο Διεθνές Δίκαιο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα σε Περίπτωση Αντιποίνων;
Ι) Τα αντίμετρα ή αντίποινα που λαμβάνει ένας κρατικός δρων δεν είναι δυνατόν να παραγνωρίζουν τους διεθνείς κανόνες για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή γενικότερα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ευημερίας, σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (1948) και τα δύο Σύμφωνα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (1966).
ΙΙ) Το κράτος που ως αντίποινα παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι υπεύθυνο έναντι της Διεθνούς Κοινότητας. Στα ανθρώπινα δικαιώματα συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων επίσης: το δικαίωμα της ΜΗ έκθεσης σε βασανιστήρια, το δικαίωμα δίκαιης δίκης και η προστασία από την αυθαίρετη σύλληψη.
ΙΙΙ) Δεν είναι δυνατόν να θυσιασθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα προς όφελος της αντίδρασης ή αντιποίνων ή αντιμέτρων σε μη σύννομες συμπεριφορές άλλων δρώντων, σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ. Κατά συνέπεια το θιγόμενο μέρος (το Ισραήλ αρχικά) δεν νομιμοποιείται να παραβιάσει τους Διεθνείς κανόνες που προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, ούτε να στρέψουν τις συνέπειες μίας παραβατικής συμπεριφοράς ενός δρώντα (εν προκειμένω η Hammas), σε βάρος αθώων ανθρώπων (άρθρο 50.1 [b], του Σχεδίου της ΕΔΔ, για την ευθύνη των Κρατών).
IV) Η σύμβαση της Βιέννης 1969 (άρθρο 60.5), ορίζει ότι δεν είναι δυνατή κατά οποιαδήποτε αιτία ή συνθήκη η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
V) Το ανθρωπιστικό δίκαιο των ενόπλων συρράξεων προβλέπεται σαφώς από το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο (ΔΑΔ) σύμφωνα με το κεφάλαιο 17 του εγχειριδίου του Σαν Ρέμο.
VI) Η προστασία των θυμάτων των εχθροπραξιών δηλαδή του άμαχου πληθυσμού, τραυματιών κλπ, κατοχυρώνεται σύμφωνα με το Δίκαιο της Γενεύης (άρθρα 48-58 του 1ου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου).
VII) Δεν υφίσταται νομικά η συλλογική τιμωρία ενός λαού, ανεξάρτητα εάν αυτός επέλεξε μία εξτρεμιστική ηγεσία ή όχι. Πέραν αυτού όμως στη Γάζα, έχουν να διεξαχθούν εκλογές από το 2007, όταν τότε κατέλαβε η Hamas την εξουσία. Με ποιο δικαίωμα τιμωρείται ολόκληρος ο Παλαιστινιακός λαός;
Τι ισχύει στο Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο;
Ι) Κατ’ αρχήν, ο αποκλεισμός της Γάζας, η στέρηση από τους κατοίκους στοιχειωδών αναγκών πρώτης ανάγκης (ηλεκτρισμός, νερό, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και σίτισης), συνιστά βασανιστήριο σε αυτό το λαό και παραβίαση στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η λιμοκτονία απαγορεύεται κατά το άρθρο 54.1. του Πρωτοκόλλου και 14 του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου ΙΙ. Παραβιάζεται η αρχή του military necessity, δηλαδή η όποια στρατιωτική ανάγκη δεν συνάδει με τον μη σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.
ΙΙ) Βάσει της συνθήκης της Γενεύης πρέπει να υφίσταται διάκριση μεταξύ του άμαχου πληθυσμού – αστικών στόχων και των εμπλεκόμενων μάχιμων δυνάμεων (στρατιωτικοί στόχοι) (άρθρο 48 του Πρωτοκόλλου και διάταξη 39 του Εγχειριδίου Σαν Ρέμο). Η παρουσία μαχητών μέσα στον άμαχο πληθυσμό δεν αφαιρούν από τον αθώο αστικό πληθυσμό τον άμαχο χαρακτήρα του (άρθρο 50.3. Πρωτοκόλλου).
ΙΙΙ) Βασική αρχή του ΔΑΔ είναι και η αναλογικότητα και όχι να εφαρμόζεται η αρχή των παράπλευρων απωλειών οι οποίες είναι δυσανάλογες προς το στρατιωτικό πλεονέκτημα που αναμένεται από την επίθεση (διάταξη 13 του Εγχειριδίου του Σαν Ρέμο). Δεν πρέπει να υφίσταται δηλαδή το unnecessary suffering.
ΙV) Σημαντικό στοιχείο του ΔΑΔ, που προβλέπεται τόσο στο Εγχειρίδιο του ΔΑΔ του Σαν Ρέμο όσο και στη Σύμβαση της Γενεύης είναι η λήψη κατάλληλων προληπτικών μέτρων ώστε οι παράπλευρες απώλειες στον άμαχο πληθυσμό να αποφευχθούν.
V) Δεν δύναται να αποτελέσουν στόχο επίθεσης το υγειονομικό και ιερατικό προσωπικό, νοσοκομεία, (άρθρα 19-24 της Σύμβασης Ι της Γενεύης & Άρθρο 11 του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου).
VI) Τα κτίρια που είναι αφιερωμένα στη θρησκεία απαγορεύεται να αποτελέσουν στόχο επίθεσης (π.χ. εκκλησίες, μονές, τζαμιά, συναγωγές, κλπ) σύμφωνα με (άρθο 8.2β [ix] & 8.2ε [iv]), το Καταστατικό της Ρώμης 9βομβαρδισμός Αγίου Πορφυρίου).
VII) Αποστολές ανθρωπιστικής βοήθειας απαγορεύεται να αποτελέσουν στόχο επίθεσης (άρθρο 59 της Σύμβασης IV της Γενεύης), βομβαρδισμός ανθρωπιστικού διαδρόμου στη Ράφα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κατά τον Αραβο-ισραηλινό πόλεμο του 1973, η τότε στρατιωτική κυβέρνηση (με Πρωθυπουργό τον Μαρκεζίνη) εφήρμοσε την ουδετερότητα, η οποία πιθανότατα τότε εξυπηρετούσε τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδος, μην χορηγώντας άδεια υπέρπτησης και χρήσης των Ελληνικών Α/Δ σε Αμερικανικά πολεμικά Α/ΦΗ.
Η Χώρα μας θα πρέπει να σταθμίσει όλες τις παραμέτρους και να λάβει τη δέουσα απόφαση η οποία θα εξυπηρετεί τα μακροπρόθεσμα εθνικά συμφέροντα, ώστε να μην διαταραχθούν οι άριστες μέχρι σήμερα σχέσεις με τον Αραβικό κόσμο και να συνεχίσει να παραμένει η χώρα μας η οποία αποτελεί έως σήμερα (20/10/23) μία νησίδα ασφαλείας και ειρήνης. Επίσης η Χώρα μας πρέπει να συνυπολογίσει τυχόν επιπτώσεις στις Ελληνοορθόδοξες κοινότητες της Μέσης Ανατολής και στα Πατριαρχεία και βεβαίως να τηρήσει στο μέτρο του εφικτού τις συμφωνίες που έχει τόσο με τα Αραβικά κράτη (ΗΑΕ, Αίγυπτος, Σαουδική Αραβία), όσο και με το Ισραήλ. Να διαβουλευτεί με τους συμμάχους της στη Μεσόγειο (π.χ. Ιταλία), να δράσει ως παράγοντας ειρήνης και σταθερότητας, όπως πάντοτε έπραττε. Η Ελλάδα έχει ως στρατηγικό της πλεονέκτημα το τεράστιο βάθος του αεροναυτικού της χώρου, συνεπώς αν το αξιοποιήσει θα πρέπει να είναι επ’ ωφελεία των μακροπρόθεσμων συμφερόντων του απανταχού Ελληνισμού (Ελλάδα, Κύπρος, Διασπορά). Επίσης πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι μέχρι σήμερα (20/10/23) δεν έχουμε συλλογική απόφαση του ΝΑΤΟ ή της Ε.Ε. ή του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για κάποια εμπλοκή αλλά μονομερώς ορισμένων δυνάμεων (ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία). Εάν για κάποιο λόγο χρησιμοποιηθεί η Κύπρος ως ανεφοδιαστικό ή άλλο κέντρο, αυτό πρέπει να γίνει με γνώμονα μόνο την άμεση ένταξή της στο ΝΑΤΟ, άλλως η Μεγαλόνησος θα μείνει ακάλυπτη.
Σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα να καταδικάσει τις παραβιάσεις του ΔΔ και του ΔΑΔ από το Ισραήλ, τουλάχιστον το βομβαρδισμό της ιστορικής εκκλησίας άνω των 1.000 ετών του Αγίου Πορφυρίου και το θάνατο πιστών, (όπως άλλωστε έπραξε και με την καταδίκη της Ρωσίας, απεμπολώντας τις φιλικές σχέσεις που είχε με αυτή την υπερδύναμη στο παρελθόν). Για το βομβαρδισμό του νοσοκομείου τουλάχιστον μέχρι να διαλευκανθεί πως έγινε, είναι απαραίτητη η σαφής καταδίκη της πράξεως, ανεξαρτήτως από όπου και εάν προέρχεται. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι αυτή τη στιγμή βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη Γάζα και Άραβες Ελληνοορθόδοξοι αλλά και πολίτες που έχουν Ελληνικά διαβατήρια.
Η τήρηση ή παραβίαση των κανόνων του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου και του Δικαίου του Πολέμου, αφορούν κυρίως στους Κρατικούς δρώντες και όχι σε οργανώσεις, διότι διαφορετικά το Κράτος υποβιβάζει τον εαυτό του σε οργάνωση. Αυτή η τήρηση των κανόνων του ΔΔ μέχρι σήμερα υπήρξε η κορωνίδα της εξωτερικής μας πολιτικής.
*Υποπτέραρχος ε.α.–Αναλυτής (MBA, ΜΗSΑ, MPH, MSc in Finance, LLB, BSc)
[ad_2]