[ad_1]
Την 6η Ιανουαρίου η Ορθόδοξος Εκκλησία μας εορτάζει την μεγάλη Δεσποτική εορτή των Θεοφανείων ή Επιφανείων ή τα Άγια Φώτα. Την επόμενη ημέρα της πρωτοχρονιάς, δηλαδή στις 2 Ιανουαρίου αρχίζουν τα προεόρτια της γιορτής αυτής.
Σε αυτή μέσα την προπαρασκευαστική περίοδο ευρίσκεται και η «Κυριακή προ των Φώτων», η οποία εντάσσεται μέσα στην προεόρτιο λειτουργική σημασία. Στην Θεία Λειτουργία της Κυριακής προ των Φώτων, στα αναγνώσματα ακούμε την «Αρχή του Ευαγγελίου Ιησού Χριστού, Υιού του Θεού» από τον πρόλογο του Κατά Μάρκον Ευαγγέλιου που αφηγείται την εμφάνιση του Ιωάννη Προδρόμου στον Ιορδάνη από την έρημο, το κήρυγμά του και την προφητεία του περί του Χριστού. Προετοίμαζε τον κόσμο να υποδεχτεί τον αναμενόμενο Μεσσία, τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό. Το κήρυγμά του είχε ως κύριο άξονα αναφοράς τη ρήση «Μετανοείτε, ήγγικεν γαρ η βασιλεία των ουρανών». Καλούσε τους ανθρώπους σε μετάνοια και βάπτιζε τους μετανοούντες με νερό, προτυπώνοντας το βάπτισμα «δι΄ ύδατος και πνεύματος» που μας προσφέρει σήμερα ο Χριστός στην εκκλησία. Περιέρχονταν σε όλη την περιοχή του Ιορδάνη κηρύσσοντας βάπτισμα μετανοίας (Ματθ 3,1 Μαρκ 1,4 Λουκ 3,3).
Ο Ιωάννης εβάπτισεν «εν ύδατι», ο «ισχυρότερός» του όμως έρχεται «οπίσω» του θα βαπτίσει το λαό «εν Πνεύματι αγίω» (Μαρκ 1,1-8). Ακριβέστερα στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (Κεφάλαιο Γ’, 1-17) περιγράφει ο Ευαγγελιστής ότι ο Ιωάννης ο Πρόδρομος έπειτα από Θεία Εντολή αφήνει την έρημο και πηγαίνει στον Ιορδάνη ποταμό όπου κηρύττει τον Λόγο του Θεού και βαπτίζει τους πιστούς. Κάποια μέρα έρχεται ο Ιησούς από την Γαλιλαία και ζητάει από τον Ιωάννη να τον βαπτίσει. Στην αρχή αρνείται να τον βαπτίσει και του λέει ότι αυτός έχει ανάγκη βάπτισης από Εκείνον. Ο Ιησούς όμως τον πείθει. Κατά την τελετή της βάπτισής Του, το Άγιο Πνεύμα με μορφή περιστεριού κάθεται στην κεφαλή του Χριστού, ενώ ταυτόχρονα από τους ουρανούς ακούγεται η φωνή του Θεού και Πατρός να λέει «Ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός, εν ω ηυδόκησα». Με αυτό τον τρόπο στη βάπτιση έχουμε την τρισυπόστατη παρουσία του Θεού. Μετά από αυτό ο Άγιος Ιωάννης δείχνοντας τον Ιησού λέγει «Ίδε ο αμνός του Θεού, ό αίρων την αμαρτία του κόσμου» (Ιω.1,29). Αυτός είναι ο αμνός που κουβαλάει στον ώμο Του τις αμαρτίες του καθενός μας, του πεπτωκότος ανθρώπου. Τον πεσμένο στην αμαρτία άνθρωπο ήλθε ο Χριστός να σώσει, τους αμαρτωλούς όχι τους αναμάρτητους.
Ο Ιησούς δεν βαπτίστηκε όπως εμείς με τρεις καταδύσεις στο νερό αλλά με μία μόνο κατάδυση. Χωρίς να βγει από το νερό ανοίχθηκαν οι ουρανοί. Η κατάδυση του Χριστού στο νερό δείχνει την κατάδυσή του στον Άδη. Την ώρα εκείνη ανοίχθηκαν οι ουρανοί, δηλαδή όλα τα επάνω από εμάς. Αυτό μας βεβαιώνει ότι δεν υπάρχει τίποτε που να είναι πιο πάνω ή που δεν έχει αποκαλυφθεί. Πρέπει να εννοήσουμε και να πεισθούμε ότι μία μόνο φύση και δεσποτεία γεμίζει τα πάντα και δεν αφήνει τίποτε έξω από αυτήν. Συγκρατεί και συνεχίζει τα πάντα και ζωογονεί τα πάντα. Ο ουρανός ανοίχθηκε μόνο στον Ιησού. Η φωνή που ακούστηκε και το Πνεύμα το Άγιο που κατέβηκε μαρτυρούσαν τη γνησιότητα της Υιότητάς του. Όλα όσα έγιναν στον Χριστό για μας έγιναν. Για μας ανοίχθηκαν οι ουρανοί και μένουν ανοιχτοί και περιμένουν την είσοδό μας.
Το άγιο βάπτισμα είναι η πύλη των Ουρανών. Ο απόστολος των Εθνών, ο απόστολος Παύλος, που είναι και ο ιδρυτής της Εκκλησίας του Χριστού στη Θεσσαλονίκη, ομιλεί για την «Επιφάνειαν της δόξης του μεγάλου Θεού»(Τιτ. 2,13). Αλλού τονίζει ότι δια του Χριστού «επεφάνη η Χάρις του Θεού η σωτήριος πάσιν ανθρώποις» (Τιτ. 2,11). Ο ίδιος επίσης ομιλεί για τον Θεό που «εφανερώθη εν σαρκί» (Α΄ Τιμοθ. 3,16). Έτσι σύμφωνα με τις εκφράσεις αυτές του Αποστόλου των Εθνών αναγνωρίζει κανείς τους τόσο γνωστούς στους εθνικούς όρους «Θεοφάνεια» και «Επιφάνεια» που σήμαιναν την μεταξύ των ανθρώπων εμφάνιση της θεότητος ή του Θεού-αυτοκράτορος σε κάποια πόλη. Στην επιφάνεια των ψευδών θεών και των αυτοκρατόρων, η Χριστιανική εκκλησία ανέταξε την επιφάνεια του αληθινού Θεού και βασιλέως Χριστού, την αληθινή Θεοφάνεια. Ακριβώς δε πάλι στην λατρεία του ηλίου που νικά κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο το σκότος της νύχτας αντιπαρέθεσε τη λατρεία του αληθινού ήλιου, του Χριστού, που ανέτειλε κατά τον προφήτη Ησαΐα στον εν σκότει και σκιά καθήμενο κόσμο.
Όπως μας διδάσκει ο προφήτης Ησαΐας με την προφητεία του «Γη Ζαβουλών και γη Ναφθελείμ, οδού θαλάσσης πέραν του Ιορδάνου, Γαλιλαία των Εθνών ο λαός καθήμενος εν σκότει είδε φως μέγα και τοις καθημένοις εν χώρα και σκιά θανάτου, φως ανέτειλεν αυτοίς» (Ησ. 8,23.9,1). Ο ευαγγελιστής Ματθαίος εφαρμόζει αυτήν ακριβώς την προφητεία στο Ευαγγέλιό του, στην έναρξη της δημόσιας δράσης του Χριστού, της Επιφάνειάς Του μεταξύ του λαού Του (Ματθ. 4,12-17). Περικοπή Ευαγγελίου, η οποία διαβάζεται κατά τη Θεία Λειτουργεία των Θεοφανείων. Στην Ορθόδοξη εκκλησία το βάπτισμα είναι η απαρχή, η πρώτη δημόσια εμφάνιση και ανάδειξη του Ιησού ως Μεσσία και Σωτήρα της Οικουμένης όλης. Από τον εκπρόσωπο της Παλαιάς Διαθήκης, του προφήτη Ιωάννη του Προδρόμου, κατ΄ αυτό αναγνωρίστηκε που είδε το Πνεύμα το Άγιον «καταβαίνον και μένονεπ΄αυτόν» (Ιω. 1, 32-34) και που άκουσε τη φωνή του Πατρός «Ούτος εστίν ο Υιός μου, ο Αγαπητός, εν ω ηυδόκησα» (Ματθ. 3,17 Μαρκ. 1,11 Λουκ. 3,22) τη βεβαίωση της Υιότητος.
Κατά το βάπτισμα εφάνη ο Υιός-Θεός αλλά και αποκαλύφθηκε ο Θεός-Τριάς όπως χαρακτηριστικά περιλαμβάνει το απολυτίκιο της εορτής «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε, η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις». Ο Υιός εβαπτίζετο, του Πατρός η φωνή ηκούετο, και το Άγιο Πνεύμα κατήρχετο εν είδει περιστεράς. «Τριάδος η φανέρωσις εν Ιορδάνη γέγονεν» όπως επίσης υμνωδεί ο ιερός Κοσμάς στο τρίτο τροπάριο της 8ης ωδής του πρώτου κανόνα της εορτής.
Έτσι λοιπόν όπως μας πληροφορεί ο Ευαγγελιστής Λουκάς εβαπτίσθει «αρχόμενος ωσεί ετών τριάκοντα» (Κεφ. 3,23), δηλαδή όταν έφθασε στην ηλικία των τριάντα ετών και πριν αρχίσει τη δημόσια δράση Του. Ο κύριός μας Ιησούς Χριστός πρώτος απαρχή, του νέου λαού και κεφαλή, βαπτίζεται ο Χριστός και αγιάζει την κτίση των υδάτων για να δημιουργηθεί δι΄ αυτών ο νέος κόσμος, η καινή κτίση, οι νέοι άνθρωποι, οι χριστόφοροι και θεοφόροι πιστοί. Κατά την παννυχίδα των Θεοφανείων, μετά του αγιασμού του ύδατος και την μετάληψη και ραντισμό των πιστών, βαπτίζονταν σε αυτό οι κατηχούμενοι. Ήταν η εορτή των Φώτων, του «Φωτισμού» του βαπτίσματος του Χριστού και των Χριστιανών.
Ο Ιορδάνης ποταμός όπου βαπτίστηκε ο Χριστός πηγάζει από δύο πηγές οι οποίες ενώνονται σε ένα ποταμό και στη συνέχεια καταλήγει στη Νεκρά Θάλασσα. Συμβολίζει το ανθρώπινο γένος που έχει την αφετηρία του στους δύο προπάτορες, τον Αδάμ και την Έυα, και η πορεία που κατέληξε στον θάνατο. Έτσι, όταν ο Χριστός εισήλθε στον Ιορδάνη να βαπτισθεί τότε «ο Ιορδάνης εστράφη εις τα οπίσω» δηλαδή άλλαξε πορεία ο άνθρωπος. Όποιος πίστεψε στο Χριστό και βαπτισθεί δεν καταλήγει στον θάνατο αλλά προσδοκά ζωήν αιώνιον.
Το ότι το Άγιο Πνεύμα μαζί με την φωνή του Πατρός κάθισε πάνω στο Χριστό δείχνει το ομοούσιο των προσώπων της Αγίας Τριάδας και φανερώνει ότι Μεσσίας δεν ήταν ο Ιωάννης αλλά ο Χριστός.
Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος στην βάπτιση του Χριστού αξιώθηκε από τον Θεό να ακούσει τη φωνή του Πατρός, να δει τον Λόγο του Θεού και το Πνεύμα του Θεού και να ακουμπήσει το χέρι του στην κεφαλή του Θεανθρώπου. Το και «Ιδού ανεύχθησαν αυτώ οι ουρανοί» του Ευαγγελιστού Ματθαίου και το «Είδε σχιζομένους τους ουρανούς» του Ευαγγελιστού Μάρκου δηλώνουν την αποκατάσταση, «το άνοιγμα» της σχέσης Θεού και ανθρώπων μετά το «κλείσιμο» από την αμαρτία.
Από τότε το βάπτισμα των χριστιανών δεν είναι «εν ύδατι» όπως το βάπτισμα «μετανοίας» του Ιωάννη, αλλά «εν Πνεύματι Αγίω». Ο Κύριος με το να βαπτισθεί αγίασε το νερό, το έκανε νερό αγιασμού και συμφιλίωσης με το Θεό. Έτσι η βάπτιση του Κυρίου άνοιξε τη θύρα του Μυστηρίου του Βαπτίσματος. Με την καθαρτική χάρη του αγίου βαπτίσματος, ο παλαιός αμαρτωλός άνθρωπος ανακαινίζεται και με την τήρηση των Θείων Εντολών γίνεται κληρονόμος της Βασιλείας των Ουρανών.
Εν κατακλείδι και συμπεραίνοντας όλα τα παραπάνω, το βασικό σημείο των Θεοφανείων είναι ότι ο Χριστός έδωσε τη δυνατότητα στον καθένα να αποκτήσει τη Χάρη της υιοθεσίας, τα Θεοφάνεια στην προσωπική του ζωή. Με τη βάπτιση του Κυρίου μας όλος ο χώρος εκείνος έγινε κολυμβήθρα πνευματική που πλένει και φωτίζει όλους μας, λυτρώνοντάς μας από την αμαρτία. Όλα τα υπερκόσμια, οι αγγελικές φύσεις και τάξεις τείνουν σε αυτόν το σκοπό από την αρχή δηλαδή στην θεανδρική οικονομία του Χριστού για τον άνθρωπο. Αυτό είναι η αιώνια ζωή που προσφέρει σε όσους τον δέχονται και πείθονται σε αυτόν. Ας ευχηθούμε όλοι εμείς να αξιωθούμε να γίνουμε μέτοχοι αυτής της ζωής που κρύβεται μέσα στον Βασιλέα των αιώνων Χριστό στον οποίο ανήκει κάθε δόξα, τιμή και προσκύνηση, μαζί με τον Άναρχο Πατέρά Του και το πανάγιο και αγαθό και ζωοποιό Πνεύμα.
Έτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος β’
Ὅτε τῇ ἐπιφανείᾳ σου ἐφώτισας τὰ σύμπαντα, τότε ἡ ἀλμυρὰ τῆς ἀπιστίας θάλασσα ἔφυγε, καὶ Ἰορδάνης κάτω ῥέων ἐστράφη, πρὸς οὐρανὸν ἀνυψῶν ἡμᾶς. Ἀλλὰ τῷ ὕψει τῶν θείων ἐντολῶν σου, συντήρησον Χριστὲ ὁ Θεός, πρεσβείες τῆς Θεοτόκου, καὶ σῶσον ἡμᾶς.
Κοντάκιον
Ἦχος δ’
Ἐπεφάνης σήμερον τῇοἰκουμένῃ, καίτὸφῶς σου Κύριε, ἐσημειώθηἐφ᾽ ἡμᾶς, ἐνἐπιγνώσειὑμνούντάς σε· Ἦλθες, ἐφάνης, τόΦῶςτὸἀπρόσιτον.
Μεγαλυνάριον
ἌφεσινπηγάζωντοῖςἐξἈδάμ, ὁ τῆςἀφθαρσίας, ἀνεξάντλητοςποταμὸς, ἐντῷἸορδάνῃ, βαπτίζεται θελήσει· ἀντλήσωμενοὖν πάντες, ὕδωρ σωτήριον.
| Σήμερον ὁ οὐρανοῦ καὶ γῆς Ποιητής, παραγίνεται σαρκὶἐν Ἰορδάνῃ, βάπτισμα αἰτῶν ὁ ἀναμάρτητος, ἵνα καθάρῃ τὸν κόσμον ἀπὸ τῆς πλάνης τοῦ ἐχθροῦ, καὶ βαπτίζεται ὑπὸ δούλου ὁ Δεσποτης τῶν ἁπάντων, καὶ καθαρισμὸν δι᾽ὕδατος, τῷ γένειτῶν ἀνθρώπων δωρεῖται. Αὐτῷ βοήσωμεν, ὁ ἐπιφανεὶς Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι. Ἀποστιχα Στιχηρὰ Ιδιόμελα Ήχος β’ |
Του Κωνσταντίνου Ζαγγαννά
*Ο Κωνσταντίνος Ζαγγαννάς είναι θεολόγος, καινοδιαθηκολόγος, συγγραφέας, σύμβουλος ιατρικής δεοντολογίας και βιοηθικής, σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού, με σπουδές σε εκκλησιαστική ιστορία, νευροψυχολογία και ειδικές ανάγκες, παιδοψυχολογία, σχολική ψυχολογία, οργάνωση και διοίκηση επιχειρήσεων και οργανισμών και διοίκηση ανθρωπίνων πόρων.
[ad_2]